Av. Sibel ÖZTÜRK, LL.M.
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 14. maddesi; "Kurul, bu Kanunun kendisine verdiği görevleri yerine getirirken, gerekli gördüğü her türlü bilgiyi tüm kamu kurum ve kuruluşlarından, teşebbüslerden ve teşebbüs birliklerinden isteyebilir. Bu makamlar, teşebbüsler ve teşebbüs birliklerinin yetkilileri istenen bilgileri Kurulun belirleyeceği süre içinde vermek zorundadır" hükmünü haizdir.
4054 sayılı Kanun’un 16. maddesinin 1/c bendinde ise “Kanunun 14. maddesinin uygulanmasında eksik, yanlış ya da yanıltıcı bilgi veya belge verilmesi ya da bilgi veya belgenin belirlenen süre içinde ya da hiç verilmemesi”, teşebbüs niteliğindeki gerçek ve tüzel kişiler ile teşebbüs birlikleri veya bu birliklerin üyelerine idari para cezası verilmesini gerektiren hallerden biri olarak sayılmıştır.
Buna göre Kanun’un 16/I-c bendi uyarınca Kurul, teşebbüs niteliğindeki gerçek ve tüzel kişiler ile teşebbüs birlikleri veya bu birliklerin üyelerine; Kanunun 14 ve 15 inci maddelerinin uygulanmasında eksik, yanlış ya da yanıltıcı bilgi veya belge verilmesi ya da bilgi veya belgenin belirlenen süre içinde ya da hiç verilmemesi halinde, teşebbüsler ile teşebbüs birlikleri veya bu birliklerin üyelerinin karardan bir önceki mali yıl sonunda oluşan veya bunun hesaplanması mümkün olmazsa karar tarihine en yakın mali yıl sonunda oluşan ve Kurul tarafından saptanacak olan yıllık gayri safi gelirlerinin binde biri oranında idari para cezası verir.
Bu hususta, Rekabet Kurulu’nca verilen 17.08.2023 tarihli 23-39/730-251 sayılı karar önem arz etmektedir. Söz konusu kararda; önaraştırma ve soruşturma süreçlerinde teşebbüste yapılan yerinde incelemelerde elde edilen belgeler ve teşebbüsten talep edilen bilgilerin ve belgelerin değerlendirilmesi neticesinde, teşebbüs tarafından yanlış ya da yanıltıcı bilgi ve belge verilmesi suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 16. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine aykırı eylemlerde bulunulduğu gerekçesiyle, teşebbüse, 2022 mali yılı sonunda oluşan ve Kurul tarafından belirlenen yıllık gayri safi gelirlerinin binde biri oranında idari para cezası verilmiştir.[1]
Anılan kararda, hızlı tüketim malları sektöründe üretici/tedarikçi ve perakendeci olarak faaliyet gösteren bazı teşebbüsler tarafından 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesinin ihlal edilip edilmediğinin tespitine yönelik açılan soruşturma kapsamında, CİTYGROSS'ta yerinde inceleme gerçekleştirilmiş ve incelemede Aksaray Unlu Mamülleri Gıda Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi'nin (UNTAD) organize perakendecilerin yeniden satış fiyatlarına müdahale ettiğine yönelik şüphe uyandıran belgeler elde edilmiştir.
Bu kapsamda, Kurul’ca, UNTAD hakkında, 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal edip etmediğine yönelik olarak aynı Kanun’un 40. maddesi uyarınca önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir. Önaraştırma kapsamında söz konusu teşebbüste yerinde inceleme yapılmış ve bu sırada ayrıca, Bilgi İsteme Tutanağı ile teşebbüsten bilgi talebinde bulunulmuştur.
Önaraştırma kapsamında e-posta aracılığı ile teşebbüsten bayileri ile yapmış olduğu sözleşme örnekleri talep edilmiştir. Ayrıca bayilerinden de ilgili teşebbüsle yaptıkları sözleşmelerin birer nüshası talep edilmiştir. Önaraştırma neticesinde, Kurul'ca alıcılarının yeniden satış fiyatını belirlemek suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal edip etmediğinin tespitine yönelik olarak ilgili teşebbüs hakkında soruşturma açılmasına karar verilmiştir.
Soruşturma Bildirimi, teşebbüs merkezinde gerçekleştirilen yerinde inceleme esnasında teşebbüse elden tebliğ edilmiştir. Söz konusu yerinde incelemede ayrıca teşebbüsün bayileri ile yapmış olduğu 35 adet sözleşmenin birer nüshası Yerinde İnceleme Tutanağı’nın eki olarak alınmıştır.
Önaraştırma ve soruşturma süreçlerinde UNTAD’da yapılan yerinde incelemelerde elde edilen belgeler ve teşebbüsten talep edilen bilgilerin ve belgelerin değerlendirilmesi neticesinde Rekabet Kurulu tarafından su sonuçlara ulaşılmıştır:
“UNTAD’da gerçekleştirilen yerinde inceleme esnasında elde edilen ve UNTAD ile PERLA arasında imzalanan 10.05.2023 tarihli ve 001-2023-005 numaralı bayilik sözleşmesinin;
- “REKABET YASAĞI VE RAKİP FİRMALAR” başlıklı 10. maddesinde “Bayi şirketin üretmiş olduğu ve üreteceği anlaşma kapsamına giren ürünlerin rakibi olan Türkiye de üretilen ve ithal edilen herhangi bir markanın kendisi ve hissedarı bulunduğu bir şirket tarafında bayisi olamaz satamaz pazarlamasını üstlenemez.”,
- “GENEL HÜKÜMLER” başlıklı 12. maddesinin (d) bendinde ise “Bayi satış noktalarına tavsiye edilen (psf) perakende satış fiyatlarına uyulmasını sağlayacaktır. Ancak zaman zaman kampanyalar düzenlenerek liste fiyatı değişebilir market ve bayi kar oranları günü şartlarına göre kampanya dönemlerinde karşılıklı görüşerek ayarlanır. Her kampanya veya fiyat indirimlerinde bayi makul seviyede destek verecektir.” ve
- “SÖZLEŞME SÜRESİ” başlıklı 16. maddesinde “1 (Bir) yıldır. Sözleşmede taraflar arasında ihtilaf çıkmadığı takdirde sözleşme süresi kendiliğinden daha uzun ve opsiyonlu olarak uzayacaktır.”
hükümleri yer almaktadır.
Yerinde incelemede elde edilen 35 sözleşmeden 33 adedi tek tip sözleşme olarak düzenlenmiş olup bu sözleşmelerin tamamında yukarıda yer alan hükümler bulunmaktadır.
Ancak önaraştırma döneminde UNTAD tarafından Kurum kayıtlarına 16.06.2023 tarih ve 39721 sayılı yazı ekinde gönderilen, UNTAD ile PERLA arasında akdedilen ve yerinde inceleme esnasında elde edilen sözleşme ile aynı sözleşme olduğu anlaşılan 10.05.2023 tarihli ve 001-2023-005 numaralı bayilik sözleşmesinde yukarıda yer verilen hükümler yer almamaktadır.”
Bu tespitleri yaptıktan sonra Kurul şu sonuca varmıştır:
“ Önaraştırma sürecinde UNTAD tarafından gönderilen sözleşmede, soruşturma sürecinde gerçekleştirilen yerinde incelemede elde edilen asıl sözleşmede yer alan “Bayi şirketin üretmiş olduğu ve üreteceği anlaşma kapsamına giren ürünlerin rakibi olan Türkiye de üretilen ve ithal edilen herhangi bir markanın kendisi ve hissedarı bulunduğu bir şirket tarafında bayisi olamaz satamaz pazarlamasını üstlenemez.”, “Bayi satış noktalarına tavsiye edilen (psf) perakende satış fiyatlarına uyulmasını sağlayacaktır. Ancak zaman zaman kampanyalar düzenlenerek liste fiyatı değişebilir market ve bayi kar oranları günü şartlarına göre kampanya dönemlerinde karşılıklı görüşerek ayarlanır. Her kampanya veya fiyat indirimlerinde bayi makul seviyede destek verecektir.” ve “Sözleşmede taraflar arasında ihtilaf çıkmadığı takdirde sözleşme süresi kendiliğinden daha uzun ve opsiyonlu olarak uzayacaktır.” hükümleri rekabet hukuku açısından endişe doğurabilecek niteliktedir. Teşebbüs tarafından gönderilen sözleşmede bu hükümler bulunmamaktadır. Bununla birlikte her iki sözleşmenin diğer maddeleri açısından sözleşmeler arasında herhangi bir farklılık tespit edilmemiştir. Yerinde incelemede elde edilen sözleşmede yer alan hükümlerin, sözleşme örnekleri Kuruma gönderilirken sözleşmeden çıkarıldığı kanaati oluşmuştur.”
UNTAD ile PERLA arasında akdedilen sözleşmede ortaya çıkan farklılığın sebebi hakkında UNTAD tarafından gönderilen açıklamayı da değerlendiren Kurul;
“UNTAD tarafından gönderilen ve yerinde incelemede elde edilen sözleşmelerde farklılık arz eden kısımların tamamının rekabetçi açıdan endişe doğurabilecek nitelikte olması da dikkate alındığında, sözleşmeler arasındaki farklılığın sebebinin sadece UNTAD çalışanın hatasından kaynaklandığı iddiasına itibar edilememiştir.”
Demek suretiyle, yanlış ya da yanıltıcı bilge veya belge verilmesi nedeniyle 4054 sayılı Kanun’un 16. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca UNTAD’a 2022 yılı gayri safi gelirinin binde biri oranında idari para cezası uygulanmasına karar vermiştir.
Bu çerçevede belirtilmelidir ki Rekabet Kurumu’nca talep edilen tüm bilgi ve belgelerin, süresi içerisinde, eksiksiz ve doğru olarak Kurum’a gönderilmesi, idari para cezası yaptırımı ile karşı karşıya kalınmaması açısından önem arz etmektedir.
------------------------------
[1] Rekabet Kurulu’nun 17.08.2023 tarihli, 23-39/730-251 sayılı kararı.
English 