Av. Sibel ÖZTÜRK, LL.M., Öğr. Stj. Av. Egemen KÖSE
ÖZEL DENETİM NEDİR
Şirketin kurucuları veya şirket organları kimi zamanlarda yönetim kurulunda ve/veya genel kurulda gerekli çoğunluğu yakalayarak kanunu veya esas sözleşmeyi ihlal edebilir, şirketi veya pay sahiplerini zarara uğratabilir, pay sahiplerinin TTK m.437 uyarınca bilgi alma hakkı olsa dahi yönetimi elinde bulunduran kötü niyetli kişiler tarafından bu hakkın kullanımı engellenmeye çalışılabilir veyahut etkisi zayıflatılabilir, bu nedenlerle kanun koyucu pay sahiplerinin denetlenmesi için çeşitli denetim mekanizmaları oluşturmuştur. Denetim mekanizmalarından başta gelen yollardan biri denetçi atanmasıdır. Kanun koyucu iki çeşit denetçi tipi öngörmüştür: TTK m. 397‘de düzenlenen bağımsız denetçi ve TTK m. 438‘de düzenlenen özel denetçidir. Bağımsız denetçi mekanizması yukarıda değindiğimiz soruna çözüm yolu olamayabilir keza ilgili mekanizma zaten genel kurulca atanır ve yalnızca mali tabloları inceler.
Kanun koyucu çoğunluğun şirketin, pay sahiplerinin çıkarlarının önceliğini askıya alarak kişisel menfaatler sağlamasının yolunu tıkamak ve ilgililerin gerekli önlemleri almaları ve denetim gerçekleştirebilmeleri için bağımsız denetçi dışında bir yol daha öngörmüştür: Özel denetim.
ÖZEL DENETÇİNİN GÖREVLERİ
Özel denetçi, TTK m.441 uyarınca şirketin defterlerini, yazışmalarını, varlıklarını detaylı olarak inceler, TTK m.442 uyarınca gerekli görülen konuda şirketin sırlarını koruyarak detaylı bir rapor hazırlar ve mahkemeye sunar.
ÖZEL DENETÇİNİN TALEP EDİLMESİ İÇİN KOŞULLAR
Pay sahipleri TTK m.438 uyarınca haklarının kullanılabilmesi için gerekli olduğu takdirde ve bilgi alma veya inceleme hakkı daha önce kullanılmışsa, özel denetimle belirli konuların incelenmesini gündemde olmasa dahi genel kurulda talep edebilir. Genel kurul istemi onaylarsa, şirket veya her bir pay sahibi otuz gün içinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden bir özel denetçi atanmasını isteyebilir. Genel kurulun onaylamaması halinde bazı paydaşların özel denetçi atanması için asliye ticaret mahkemesinden talep etme hakkı bulunurken bazılarının bulunmaz.
ASLİYE TİCARET MAHKEMESİNDEN ÖZEL DENETÇİ ATANMASINI TALEP ETME HAKKI BULUNANLAR
SÜRE VE YER
Asliye Ticaret Mahkemesine başvuru süresi TTK m. 439/1'de belirtildiği üzere genel kurul kararından itibaren üç aydır, şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinden talep edilir.
MAHKEME TARAFINDAN TALEBİN DEĞERLENDİRİLME ŞARTLARI (TTK m.439/2)
Bu şartlar kümülatiftir.
GİDERLER
Giderler TTK m.444'te belirtildiği üzere;
Genel kurul tarafından özel denetçinin atanmasına karar vermişse şirkete,
Mahkeme tarafından özel denetçi atanmasına karar verilmişse, mahkeme tarafından şirketçe ödenmesi gereken avansı ve giderleri belirtir ve şirketçe bu meblağ ödenir ancak özel hal ve şartların haklı göstermesi halinde giderler kısmen veya tamamen istem sahibi pay sahibine yükletilebilir.
English 