*Av. Sibel ÖZTÜRK, LL.M., Öğr. Stj. Av. Egemen KÖSE
HALKA ARZ;
Halka arz kavramı 6367 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu m.3-f’te açıklanmıştır, bu tanıma göre kavram “sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan yapılan genel bir çağrıyı ve bu çağrı devamında gerçekleştirilen satışı” ifade eder. Geniş kitleler tarafından hisse senedi alışı üzerinden yapılan halka arz yeterli seviyede denetlenmezse suistimallere açık olur. Nitekim finansal hayata yeni dahil olan ve yeterli regülasyonlara tabii kılınmamış kripto para piyasasında yeni bir fonlanma türü olarak halka arz benzeri ICO (Initial Coin Offering) sistemi birçok kez suistimal edilmiştir, birçok insan mağdur olmuştur. Geniş kitleler tarafından işlem gören piyasalarda yeterli güvenilirlik ve şeffaflık oluşturulamaz ve bu durum suistimallere yol açarsa onarılması güç, bazen uzun yıllara yayılan derin toplumsal yaralar oluşabilir. SPK m.1’de kanunun oluşturulma amacı belirtilmiştir: “Bu Kanunun amacı; sermaye piyasasının güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişinin ve gelişmesinin sağlanması, yatırımcıların hak ve menfaatlerinin korunması için sermaye piyasasının düzenlenmesi ve denetlenmesidir.” Kanun sermaye piyasasını daha güvenilir bir piyasa haline getirmeyi amaçlamıştır ve bu amacını gerçekleştirebilmesi için halka arz işlemini de kurallara tabii tutması gerekir bu nedenle bu işlemin yapılış koşulları“halka arz edenler” ifadesiyle SPK m.2’de kanun kapsamına alınmıştır. Kanun koyucu kanunun düzenleme amacını gerçekleştirebilmek için piyasanın güvenilirliğini bozan kişilere yönelik cezalar düzenlemiştir. Bunlardan biri de SPK m.109’da düzenlenen usulsüz halka arz işlemine yöneliktir.
USULSÜZ HALKA ARZ VE İZİNSİZ SERMAYE PİYASASI FAALİYETİ
MADDE 109 –
(1) Onaylı izahname yayımlama yükümlülüğünü yerine getirmeksizin sermaye piyasası araçlarını halka arz edenler ya da onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarını satanlar iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.
Piyasanın güvenilirliğini ve şeffaflığını, onaylı izahname yayımlama yükümlülüğünü yerine getirmeksizin sermaye piyasası araçlarını halka arz ederek ya da onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarını satarak usulsüz halka arz eylemini gerçekleştirenler SPK m.109 uyarınca iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.
Aynı gerekçelerle halka arz sürecini yakından tanımak ve halka arz olacak şirketlerin mevzubahis süreçleri yakından takip etmesi önemlidir aksi takdirde iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası gibi istenmeyen cezalandırmalarla karşılaşabilirler.
HALKA ARZ SÜRECİ:
Halka arz süreci SPK tarafından yayımlanan bilgilendirme kitapçıklarında tasnif etmiştir:
İZAHNAME
Halka arz sürecinde geniş kitlelerden yatırım alır. Yatırım sürecinin sağlıklı gerçekleştirilebilmesi için yatırımcı şeffaf ve güvenilir bir şekilde şirketle ilgili gerekli finansal bilgilere ulaşmalıdır. İzahname halka arz sürecinde yatırımcıları aydınlatmak için hazırlanır ve gerekli finansal verilerin yatırımcıya aktarılmasını sağlar. İzahnameler gerekli onay alındıktan sonra 15 gün içerisinde ilan edilir.
USULSÜZ HALKA ARZ
Usulsüz halka arz suçu SPK m.109/1’de düzenlenmiştir. Kanunda belirtildiği üzere onaylı izahname yayımlama yükümlülüğünü yerine getirmeksizin sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmesi ya da onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarının satılması usulsüz halka arz suçunu oluşturmaktadır. Eylemi gerçekleştirildiği tespit edildiği takdirde Sermaye Piyasası Kurulu SPK m.115/1 uyarınca Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunur. Satılan sermaye piyasası aracı Kurul’a kayıtlı olmadığı gerekçesiyle denetim ve gözetim kapsamında değildir.
USULSÜZ HALKA ARZIN MAĞDURLAR BAKIMINDAN OLASI SONUÇLARI:
USULSÜZ HALKA ARZIN HALKA ARZ EDENLER BAKIMINDAN OLASI SONUÇLARI:
USULSÜZ HALKA ARZA KARŞI ÖNLEMLER (SPK M.91)
Kurul usulsüz halka arz işlemini saptadıktan sonra yaşanabilecek mağduriyetlerin önüne geçmek için bazı yetkilerle donatılmıştır kurumun alması gereken önlemlerle ilgili düzenleme SPK m.109‘da düzenlenmiştir.
Kanuna aykırı ihraçlar ile izahnamede yer alan bilgi ve açıklamalara aykırılık hâlinde uygulanacak tedbirler
MADDE 91 –
Bu Kanuna aykırı şekilde sermaye piyasası aracı ihraç ettiği veya buna teşebbüs ettiği tespit edilenler hakkında, her türlü hukuki ve cezai sorumluluk saklı kalmak kaydıyla, Kurul, her türlü harç ve teminattan muaf olarak gerekli tüm tedbirleri almaya, satılan kısmın karşılığı ve satışı yapılacak sermaye piyasası aracı için her türlü harç ve teminattan muaf olarak ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz istemeye yetkilidir.
Kurul, Kanuna aykırı ihracın doğurduğu sonuçların ortadan kaldırılması ve nakit ve diğer varlıkların hak sahiplerine iadesi için tespit tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili ihracı yapan kişiye yazılı ihbarda bulunur. Muhatap, ihbar tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde para topladığı gerçek ve tüzel kişilere ve toplanan tutara ilişkin ayrıntılı bilgileri Kurulca belirlenecek vasıtalarla ilan eder ve Kurula iletir. Bu ilanı takip eden üç ay içinde kendisinden para toplanan gerçek ve tüzel kişiler ortaklığın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine itiraz edebilir. Söz konusu listenin kesinleşmesi üzerine, ilgili ihracı gerçekleştiren kişi tarafından hak sahiplerine iade yapılır. Bu iade işlemi tamamlanmadan birinci fıkra uyarınca konulan ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kaldırılamaz.
(Ek:20/2/2020-7222/36 md.)9 İzahnamede yer alan yatırımcıların yatırım kararını etkileyecek nitelikteki taahhüt ve açıklamalara aykırı davranılması veya taahhütlerin makul süre içerisinde yerine getirilmemesi ve Kurulun ilgili düzenlemelerine uygun olarak taahhüt ve açıklamalarda değişiklik yapılmamış olması hâlinde, her türlü hukuki ve cezai sorumluluk saklı kalmak kaydıyla, Kurul, ilgililerden aykırılıkların Kurulca belirlenen bir sürede giderilmesini ya da öngörülen işlemleri yapmasını istemeye, taahhüt ve açıklamalarda değişiklik yapılıp yapılmadığından bağımsız olarak, Kurula bu durumun makul bir ekonomik veya finansal gerekçeye dayandığını gösterir belge ve/veya açıklama sunulamadığı takdirde, ihraçtan elde edilen nakit veya diğer varlıkların kullanılmasını engellemek amacıyla kamuyu aydınlatma belgesinde yer alan taahhüt ve açıklamalara aykırı olarak gerçekleştirilen iş ve işlemler için her türlü harç ve teminattan muaf olarak ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz istemeye ya da öngöreceği diğer her türlü tedbiri almaya yetkilidir. Kurul, ihraçtan elde edilen tutarın izahnameye aykırı olarak kullanılması sonucunu doğurduğu tespit edilen iş ve işlemlerin iptali ve elde edilen nakit ve diğer varlıkların izahnameyi yayımlayan ortaklığa veya kolektif yatırım kuruluşuna iadesi için tespit tarihinden itibaren üç ay ve her hâlde izahnamenin onay tarihinden itibaren iki yıl içerisinde izahnameye aykırı olarak gerçekleştirilen işlemin iptali için dava açmaya da yetkilidir.
Kurulca yapılan yazılı ihbar tarihinden itibaren bir yıl içinde bu Kanuna aykırı ihracın doğurduğu sonuçlar tamamen ortadan kaldırılmazsa, Kurul, nakit ve diğer varlıkların hak sahiplerine iadesi veya ortaklığın tasfiyesi için dava açmaya yetkilidir.
Kendilerinden para toplanan kişilerin genel hükümlerden kaynaklanan hakları saklıdır.
Değindiğimiz maddeden anlaşılabileceği gibi kurul usulsüz halka arz işlemi yapıldığını tespit ettiği durumlarda başta ihtiyati tedbir ve ihtiyati harç yollarına başvurmak ve yatırımcılara paralarını iade etmek üzere her türlü tedbiri alabilir. Yatırımcıların genel hükümlerden kaynaklanan hakları saklıdır. Halka arz edenlerin ise her türlü hukuki ve cezai sorumlulukları da saklıdır.
SPK-21 EKİM 2019 BASIN DUYURUSU:
SPK kanunun 109 maddesinde tanımlanan suçun işlendiği tespit ederse basın duyurusuyla durum hakkında bilgi vererek kamuoyunu bilgilendirir.
Son olarak SPK çıkarmış olduğu kurul bültenlerinde de tespit ettiği ve Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunduğu usulsüz halka arzlarla ilgili kamuoyuna bilgilendirmede bulunur.
SPK-21 Ekim 2019 Tarihli 2019/55 Sayılı Sermaye Piyasası Bülteni:
English 