Rekabet Kurulu’nun 13.02.2025 tarihli, 25-06/143-M ve 25-06/144-M sayılı kararları neticesinde çiğ süt alımı, süt yemi satışı ve süt ürünleri üretimi ile satışı pazarlarında faaliyet gösteren bazı teşebbüsler ile Ambalajlı Süt ve Süt Ürünleri Sanayicileri Derneği (ASÜD)’nin fiyat tespiti, pazar paylaşımı ve rekabete hassas bilgi değişimi gibi rekabeti sınırlayıcı eylemlerde bulunmak suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4.maddesini ihlal ettikleri iddiası ile ilgili olarak önaraştırma yapılmasına karar verilmiştir.
Yürütülen önaraştırma kapsamında; 18.02.2025 tarihinde görevli meslek personeli tarafından Panagro Tarım Hayvancılık Gıda Sanayi ve Ticaret AŞ (PANAGRO)’ye yerinde inceleme için gelinmiş, aynı adreste Panek Ziraat Aletleri Dayanıklı Tüketim Malzemeleri Otom. Yakıt Petrol Ürünleri Tarım Ticaret AŞ (PANEK)’nin de birimlerinin olduğu görülmüş ve aynı ekonomik bütünlük içerisinde yer almaları hasebiyle her iki iştirak için de yerinde inceleme gerçekleştirilmiştir. Yerinde inceleme esnasında PANAGRO çalışanı tarafından WhatsApp üzerinden bazı verilerin silindiğinin tespit edilmesi üzerine konuya ilişkin Bilgi Notu Kurul tarafından görüşülerek karara bağlanmıştır.
Dosyaya konu olay şu şekilde gerçekleşmiştir: Yerinde inceleme ekibi tarafından PANAGRO’ya 10.30 da giriş yapılmış ve yetki belgeleri ibraz edilmiştir. Akabinde, şirket çalışanlarına yerinde inceleme usulü hakkında detaylı bilgilendirme yapılmış, bu kapsamda yerinde incelemenin başlatıldığı an itibariyle cihazlardan herhangi bir suretle veri silinmemesi aksi takdirde bu durumun yerinde incelemenin engellenmesi veya zorlaştırılması olarak değerlendirilebileceği bilgisi verilmiştir.
Yerinde inceleme devam ederken; PANAGRO Süt Alım Raporlama Görevlisi’nden mobil cihazı talep edilmiş, yapılan inceleme esnasında şirket çalışanın şahsına ait bir mobil cihazının daha olduğu farkedilmiştir. Çalışanın şahsına ait ikinci telefonun incelenmesi sırasında WhatsApp’ta yer alan bütün sohbet ekranlarında inceleme gününde ve saat 14.51’de yansıyan “Mesajlar ve aramalar uçtan uca şifrelidir. WhatsApp da dahil olmak üzere bu sohbetin dışında bulunan hiç kimse mesaj ve aramalarınızı okuyamaz ve dinleyemez” şeklindeki sistem mesajının bulunduğu görülmüştür. Bunun üzerine PANAGRO Süt Alım Raporlama Görevlisi’nin yerinde incelemenin başlamasından sonra saat 14.51’de WhatsApp hesabında silme işlemi gerçekleştirdiği ve bazı gruplardan da ayrıldığı anlaşılmış olup ilgili cihazdaki silinen verilere erişilememiştir.
Söz konusu silme işlemine ilişkin olarak yerinde inceleme esnasında teşebbüs yetkilileri tarafından;
− "Sayın Rekabet Kurumu uzmanları tarafından PANAGRO ve PANEK nezdinde yerinde inceleme yapmak için gelinmesi üzerine, tarafımızca inceleme sürecinin sağlıklı ve etkin yürütülmesi adına şirketimiz rekabet kurumu uyum politikalarına da uygun şekilde tüm PANAGRO ve PANEK çalışanlarına gerekli uyarılar yapılmış,
− Yerinde inceleme sürecinde şirketin uyum politikası gereği kişisel veya şirkete ait cihazlarda herhangi bir müdahalede bulunulmaması ve herhangi bir veri silinmemesi (kişisel dahil) yönünde inceleme öncesinde (saat 11:00 civarı) sözlü uyarılara ilaveten yazılı olarak açık talimatı içerecek şekilde tüm personele e-posta bilgilendirmesi yapılmış,
− Buna karşın, yukarıda adı geçen ve herhangi fiyatlama konusunda karar alma yetkisi bulunmayan, hiçbir şekilde ticari karar alma sürecine dahil olmayan sadece verilen bilgiler doğrultusunda veri giriş işlemleri yürüten (…..) isimli PANAGRO raporlama personelinin; Şirketin açık talimatlarına aykırı biçimde tekil irade göstererek hatalı bilgi verdiği ve bir takım veriyi sildiği, Kurum Uzmanları ile birlikte tespit edilmiştir,
− Hiffet, bilgisizce ve panikle gerçekleştirilen bu eylem Kurumumuzun süreç hakkındaki bakış açısı, yaklaşım ve politikalarını yansıtmamaktadır. Tüm kurumsal çaba ve uyarılarımıza rağmen kişisel bazda gerçekleşen bu eylem dolayısıyla kurumumuza herhangi bir adli/idari yaptırımın uygulanmaması hakkaniyete uygun olacaktır”
Hususları ifade edilmiştir.
Bunun yanı sıra; PANAGRO tarafından, yerinde incelemenin engellenmesine yönelik hareketin şirket çalışanının bireysel davranışlarından ibaret olduğu vurgusu yapılan ve Kurum kayıtlarına intikal eden yazıda aşağıdaki hususlar aktarılmıştır:
“…Öncelikle belirtmek gerekmektedir ki yerinde inceleme esnasında Rekabet Kurumu uzmanlarının her türlü talep ve talimatları teşebbüs yetkilileri tarafından eksiksiz biçimde yerine getirilmiş, uyum perspektifi gözetilerek tam bir iş birliği içerisinde hareket edilmiştir.
…Bu doğrultuda alınan ilk aksiyon, tüm teşebbüs çalışanlarına derhal yerinde incelemenin başladığına, herhangi bir verinin silinmemesine ve aktif işbirliği yapılmasına ilişkin açık bir uyarı ve talimat metninin paylaşılması olmuştur.
…Bu noktada vurgulanması gereken en önemli hususlardan biri, silinen belgelerin muhtevasının teşebbüsün ticari kararlarına ilişkin kritik değere sahip olmasının mümkün olmamasıdır. Şöyle ki, silme işlemini gerçekleştiren (…..) isimli çalışan, Panagro’nun Süt Alım Raporlama Görevlisi olup kendisinin Panagro nezdindeki görevi yalnızca birtakım veri girişlerinin yapılmasına ilişkindir. (…..)’in Panagro nezdinde herhangi bir ticari karar alma yetkisi ve görevi bulunmadığı gibi aynı zamanda çalışmakta olduğu pozisyon ticari kararları etkileyecek bir görevi dahi barındırmamaktadır.
…Tüm bu hususlar ışığında (…..)’in dahil olabileceği iletişimlerin gerek görevi gerekse grupların mahiyeti uyarınca şirketin rekabet hukuku ilişkili olabilecek faaliyetlerine ilişkin olmasının söz konusu olmadığı ifade edilebilecektir.
17.08.2023 tarihli Balsu kararı incelendiğinde, yerinde incelemede silinen verilerin içeriğinin de Sayın Kurul tarafından dikkate alındığı görülmektedir. Nitekim 27.05.2021 tarihli Sahibinden kararına karşı idare mahkemesi tarafından verilen 15.04.2022 tarihli yürütmenin durdurulması kararının gerekçesinde de silinen verilerin içeriğinin incelendiği görülmüştür.
…6-8 Ocak 2025 tarihleri arasında, kapsamlı rekabet hukuku eğitimleri verilmiş, şirket içi simülasyonlar organize edilmiş, bu kapsamda bire bir görüşmeler ile kişilerin görev ve yetkileri doğrultusunda günlük olarak karşılaşabilecekleri uygulamalara ilişkin bilgilendirmeler yapılmış olup, söz konusu program halihazırda devam etmektedir. Ancak (…..) söz konusu eğitimlere dahil olmamıştır.
Tüm bu açıklamalar ışığında (…..)’in eylemlerinin teşebbüsün genel tutum ve politikalarıyla asla benzerlik göstermeyen, bilgisizce ve panikle yapılmış olan tekil bir davranış olduğu açıktır. Rekabet Kurulu’nun 21.09.2023 tarihli Koyuncu Elektronik Kararı’nın karşı oy yazısında Sayın Birol Küle, Sayın Ahmet Algan ve Sayın Cengiz Çolak tarafından “yerinde incelemenin doğası gereği birtakım reaksiyonlar anlaşılabilir olup ceza aracının mekanik bir şekilde uygulanması adil değildir” değerlendirmesi ile birlikte faktörlerin tümünün ele alınması gerektiğinin, aksi takdirde aşırı cezalandırma riskinin ortaya çıkabileceğinin ifade edildiği görülmüştür. Bu doğrultuda Sayın Kurul’un teşebbüslerin iradesini yansıtmayan münferit eylemleri tüm yönleri ile ele alarak değerlendirebileceği düşünülmektedir.
…Panagro’nun, rekabet hukuku ile uyumlu faaliyet göstermeye çalışan ve buna ilişkin tüm tedbirleri alan bir teşebbüs olduğu; yerinde inceleme esnasında tam bir iş birliği içerisinde hareket ettiği; yerinde incelemeye başlanması sırasında çalışanlarına yerinde incelemenin engellenmemesi ve hiçbir verinin silinmemesine yönelik açık talimatta bulunduğu; buna rağmen bu talimata aykırı hareket edildiği; bu eylemi gerçekleştiren kişinin teşebbüsün ticari kararlarında rol sahibi olmadığı; silinen mesajların geri getirilmesi için uzmanlardan talepte bulunulduğu ancak belgelerin geri getirilemediği hususları Sayın Kurul’un dikkatine sunulmaktadır.
Son olarak Kurul Üyesi Sayın Hasan Hüseyin Ünlü tarafından yerinde incelemenin engellenip engellenmediğinin değerlendirildiği birçok Kurul kararındaki farklı gerekçe yazılarında “Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuru kararı sonrasında, idari yargının uygulamaya ne istikamette yön vereceği tartışmalı ve belirsizdir. Bu itibarla özellikle yerinde inceleme yetkisinin kullanımıyla doğrudan ilgili olan ve sonuç doğuran engelleme/geciktirme fiillerinin ve buna göre verilecek idari para cezalarının, idari yargıda içtihat oluşana kadar görüşülmemesi gerektiği kanaatindeyim.” ifadeleriyle yerinde incelemenin engellenip engellenmediği konularının görüşülmesinde idari yargıda içtihat oluşmasının beklenmesi gerektiği kanaatinde olduğu yönündeki hususun, işbu dosya konusu diğer hususlar ile birlikte dikkate alınması da ayrıca arz ve talep olunur.
Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde şirketin temel iradesinin yerinde incelemeye engel olunmanın aksine incelemenin etkin şekilde yapılmasının temini olduğu, tutanağa konu uygulamanın şirket nezdinde stratejik bir görevi bulunmayan tek bir şahsın bireysel davranışlarından ibaret olduğu gözetilerek PANAGRO Tarım Hayvancılık Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. hakkında 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 16. maddesi uyarınca idari para cezası uygulanmasına gerek olmadığına karar verilmesini arz ve talep ederiz.”
Rekabet Kurulu ise yerinde incelemenin engellendiği veya zorlaştırıldığı tespitlerinin bulunduğu yakın tarihli Kurul kararlarına ve bazı idari yargı kararlarına değindikten sonra konuya ilişkin değerlendirmesini şu şekilde yapmıştır:
Değerlendirilmiştir. Özetle, PANAGRO Süt Alım Raporlama Görevlisi tarafından gerçekleştirilen WhatsApp yazışmalarının silinmesine yönelik eylemlerin yerinde incelemenin engellenmesi/zorlaştırılması olarak nitelendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Buna ek olarak Kurul tarafından;
“…her ne kadar teşebbüste yapılan yerinde incelemede, PANAGRO ile aynı ekonomik bütünlükte yer alan PANEK çalışanları incelense de, silme eylemi gerçekleştirilen teşebbüs çalışanın PANAGRO bünyesinde çalıştığı görülmektedir. Ayrıca, aynı gün ve aynı adreste PANEK’te gerçekleştirilen yerinde incelemede de herhangi bir silme vakası ile karşılaşılmamıştır. Bu kapsamda, PANAGRO’da ve PANEK’te yapılan yerinde incelemenin engellenmesi sonucunu doğuran veri silme eylemlerinin süjesinin yalnızca PANAGRO olması gerektiği, ilgili eylemlerde PANEK’in veya PANAGRO ve PANEK’in de içinde bulunduğu ANADOLU BİRLİK ekonomik bütünlüğünün sorumlu tutulmamasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.”
Değerlendirmesi yapılarak 4054 sayılı Kanun’un 16. maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi uyarınca 2023 yılı gayri safi gelirinin binde beşi oranında olmak üzere; Panagro Tarım Hayvancılık Gıda Sanayi ve Ticaret AŞ’ye idari para cezası verilmesine karar verilmiştir.
English