Rekabet Kurulu, 27.03.2025 tarihli ve 25-13/297-140 sayılı kararıyla, Novonesis A/S ve iştirakleri hakkında yürütülen soruşturma kapsamında eksik, yanlış ve yanıltıcı bilgi sunulması ile bilgi taleplerine süresinde cevap verilmemesi nedeniyle anılan teşebbüse idari para cezası verilmesine hükmetmiştir. Karar, oy çokluğu ile alınmış olup karşı oyda yer alan değerlendirmeler önem arz etmektedir.
Süreç, Rekabet Kurulu’nun 28.03.2024 tarihli ve 24-15/313-M sayılı kararıyla Novo Holdings A/S, Novo Nordisk A/S, Novo Nordisk Sağlık Ürünleri Tic. Ltd. Şti., Novonesis A/S, Novozymes Enzim Dış Ticaret Ltd. Şti., Novozymes Berlin GmbH, Novozymes Fransa S.A.S., Novozymes Switzerland AG, Novozymes North America, Synergia Life Sciences Pvt. Ltd., CHR Hansen A/S ve CHR Hansen Gıda San. ve Tic. AŞ hakkında 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesinin ihlal edilip edilmediğinin tespitine yönelik soruşturma açılmasıyla başlamıştır. Önaraştırma kapsamında 22.02.2024 tarihinde Novozymes Enzim Dış Ticaret Ltd. Şti. (NOVO TÜRKİYE) nezdinde yerinde inceleme yapılmış, bu inceleme sırasında mobil cihazdan veri silindiğinin tespit edilmesi üzerine teşebbüse idari para cezası uygulanmıştır.
Devam eden süreçte Kurul, teşebbüslerden bilgi ve belge talep etmiştir. Ancak Kurum kayıtlarına giren yazışmalarda ciddi eksiklikler ve çelişkiler tespit edilmiştir. Bu eksiklikler Kararda başlıklar altında sıralanmıştır.
* Kimozin Enzimine ve Peynir Mayasına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Eksik, Yanlış ve Yanıltıcı Bilgi ve Belge Sunulması:
Rekabet Kurumu tarafından NOVO’dan 2019-2024 yıllarında kimozinenzimi satışlarına yönelik sözleşmeler talep edilmiştir. Söz konusu bilgi talebine yönelik olarak NOVO, yalnızca 2024 yılına ilişkin sözleşmeleri iletmiştir. 2024 yılı öncesine ilişkin sözleşmeler, bu sözleşmelerin NOVOZYMES AS ile CHR HOLDİNG’in NOVOZYMES AS bünyesinde birleştiği 2024 yılından önceki döneme tekabül ettiği gerekçesiyle Kurum’a sunulmamıştır.
Aynı şekilde, Kurum tarafından NOVO’dan 2019-2024 yıllarında peynir mayası ve peynir mayası dahil olacak şekilde yapılan satışlara ilişkin sözleşmelerin tamamı talep edilmiştir. Söz konusu bilgi talebine yönelik olarak NOVO, yine yalnızca 2024 yılına ilişkin sözleşmeleri iletmiştir. 2024 yılı öncesine ilişkin sözleşmeler, bu sözleşmelerin NOVOZYMES AS ile CHR HOLDİNG’in NOVOZYMES AS bünyesinde birleştiği 2024 yılından önceki döneme tekabül ettiği gerekçesiyle Kurum’a sunulmamıştır.
Söz konusu eksiklik nedeniyle 2019-2023 yıllarına ilişkin peynir mayası bakımından akdedilen sözleşmeler Kurum tarafından tekrar talep edilmiş, Söz konusu bilgi talebine istinaden, anılan döneme ilişkin peynir mayası bakımından akdedilen sözleşmeler NOVO tarafından Kurum kayıtlarına intikal ettirilmiştir.
Kurul, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen külli halefiyet ilkesine atıfla, devralan teşebbüsün devraldığı şirketin hak ve yükümlülüklerinin tamamından sorumlu olduğunu şu ifadelerle belirtmiştir:
“Danıştay 13. Dairesi’nin 25.03.2008 tarihli ve E:2006/2437, K:2008/3350 sayılı kararı ile Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 06.03.2013 tarihli ve E:2008/3084, K:2013/793 sayılı kararlarında belirtildiği üzere, Türk hukukunda bir hukuk öznesine ait devredilebilir hak veya borçların başka bir hukuk öznesine geçirilmesinde ve sorumluluğun belirlenmesinde külli halefiyet ilkesi kabul edilmiş olup ticaret şirketleri bakımından külli halefiyete ilişkin genel düzenleme Türk Ticaret Kanunu'nun 151. maddesinde yer bulmuştur. Anılan madde hükümlerine göre, birleşme veya devralma işlemlerinde, yeni kurulan veya devralan teşebbüs, devredilen teşebbüsün haklarından faydalandığı gibi borçlarından da sorumlu olmaktadır. Söz konusu kararlarda, rekabet hukuku davranışları bakımından da benzer bir yaklaşım sergilenerek, külli halefiyet ilkesi gereği devralma işlemi öncesindeki karar ve eylemlerden devralan teşebbüsün sorumluluğuna gidilmesi gerektiğine hükmedilmiştir.”
Bu çerçevede, Kurul’un somut olaya ilişkin değerlendirmesi şöyle olmuştur;
“2024 yılının Ocak ayında NOVOZYMES AS ile CHR HOLDING’nin NOVOZYMES AS bünyesinde birleştiği göz önünde bulundurulduğunda, bu tarihten önceki döneme tekabül eden sözleşmelerin anılan tarihlerde CHR HOLDING’in NOVOZYMES AS bünyesinde bulunmaması gerekçesi ile gönderilmemesinin eksik, yanlış ve yanıltıcı bilgi sunulması niteliğinde olduğu kanaatine ulaşılmıştır.”
* Enzim Satışı Yapan İştiraklere İlişkin Yanıltıcı Bilgi Sunulması:
Kurum tarafından NOVO’ya Novo Nordisk Fonden, NOVO HOLDINGS, NOVOZYMES AS, NOVOZYMES İSVİÇRE, NOVOZYMES FRANSA, NOVOZYMES TÜRKİYE ve varsa ilgili teşebbüsler ile aynı ekonomik bütünlük içinde yer alan başkaca iştirak/bağlı ortaklıklar tarafından 2019, 2020, 2021, 2022 ve 2023 yıllarında Türkiye’de enzim satışı gerçekleştirenlerin hangileri olduğu sorulmuş, NOVO’nun gönderdiği cevabi yazıda; söz konusu teşebbüslerin NOVONESIS AS ve iştiraklerinden NOVOZYMES FRANSA, NOVOZYMES İSVİÇRE ve NOVOZYMES KUZEY AMERİKA olduğu, bunlardan NOVOZYMES KUZEY AMERİKA’nın Türkiye’de gıda ve içecek sektöründe faaliyet göstererek biracılık ile ilgili enzimlerin satışını gerçekleştirdiği ifade edilmiştir.
Aynı soru NOVO’ya 2022, 2023 ve 2024 yılları bakımından tekrar sorulduğunda ise NOVO tarafından gönderilen cevabi yazıda Türkiye’de enzim satışı gerçekleştiren teşebbüsler arasında NOVOZYMES KUZEY AMERİKA sayılmamış ve söz konusu teşebbüsün ciro bilgisi gönderilmemiştir.
Öte yandan NOVO NORDISK ve bünyesinde faaliyet gösteren teşebbüslerin Türkiye’de enzim satışı gerçekleştirip gerçekleştirmemesine ilişkin olarak bir başka çelişki daha mevcut olup, tarafa sorulduğu halde belirtilmemesine rağmen Kurum kayıtlarına giren NOVO cevabi yazısında, ilaç uygulamaları için enzim alanına özelleşerek enzim satışında bulunan NOVO NORDISK şirketlerinden de Türkiye’de gelir elde eden teşebbüslerin olduğu ifade edilmiştir. Bu nedenle Kurul tarafından NOVO’nun söz konusu cevabi yazılarında yanlış ve yanıltıcı bilgi sunduğu kanaatine ulaşılmıştır.
*Bazı Fungal Alfa Amilaz Müşterilerine İlişkin Sözleşmelerin Gönderilmemesi:
Kurum tarafından NOVO’dan 2017-2025 dönemine ilişkin, NOVO’nun fungal alfa amilaz enzimi alıcısı olan BAKEGROUND, As Gıda Üretim ve Pazarlama AŞ, Elit Food Danışmanlık Gıda San. ve Tic. AŞ, Erke Adk Gıda San. ve Tic. Ltd. Şti., Polen Un ve Gıda Katkı Maddeleri San. ve Tic. AŞ, Banda Gıda Danışmanlık ve Mühendislik Ltd. Şti. ve Beyab Gıda Mühendislik Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti. Teşebbüsleri ile akdettiği sözleşmeler talep edilmişse de NOVO tarafından gönderilen cevabi yazıda; AS GIDA/PAK GIDA ile 2017, 2018 yılları, 2019’un ilk üç çeyreği ve 2023 yılına, POLEN GIDA/POLLEN ile 2017, 2018 ve 2019 yıllarına, ERKE ile 2019 ve 2020 yıllarına, BANDA/BEYAB ile 2017, 2018 ve 2019 yıllarına ilişkin akdedilen sözleşmeler Kurum’a gönderilmemiştir. Bu itibarla Kurulca, NOVO’nun cevabi yazılarında eksik bilgi sunduğu kanaatine ulaşılmıştır.
Dolayısıyla NOVO tarafından;
a. Bir cevabi yazıda, Türkiye’de enzim satışı gerçekleştirdiğinin belirtilmesine rağmen, bir başka cevabi yazıda NOVO’nun iştiraklerinden NOVOZYMES KUZEY AMERİKA’nın Türkiye’de enzim satışı gerçekleştiren iştirakleri arasında sayılmadığı ve NOVOZYMES KUZEY AMERİKA’nın ciro bilgisine yer verilmediği,
b. Bir cevabi yazıda belirtilmemesine rağmen, bir başka cevabi yazıda NOVO NORDİSK şirketlerinin Türkiye’de gelir elde ettiğinin ifade edildiği,
c. Kurum tarafından talep edilmesine rağmen kimozin enzimine ve peynir mayasına ilişkin olarak 2019, 2020, 2021, 2022 ve 2023 yıllarında akdedilen sözleşmelerin anılan tarihlerde CHR HOLDING’in NOVOZYMES AS bünyesinde bulunmadığı gerekçesi ile gönderilmediği,
d. Kurum tarafından talep edildiği halde, AS GIDA/PAK GIDA ile 2017, 2018 yılları, 2019’un ilk üç çeyreği ve 2023 yılına, POLEN GIDA/POLLEN ile 2017, 2018 ve 2019 yıllarına, ERKE ile 2019 ve 2020 yıllarına, BANDA/BEYAB ile 2017, 2018 ve 2019 yıllarına ilişkin sözleşmelerin NOVO tarafından sunulmadığı, tespit edilmiştir.
Bu çerçevede, bilgi taleplerine istinaden NOVO tarafından eksik, yanlış ve yanıltıcı bilgi ve belge sunulduğundan 4054 sayılı Kanun’un 16. maddesinin birinci fıkrası ve aynı fıkranın (c) bendi uyarınca NOVO’ya yıllık gayri safi gelirinin binde biri oranında idari para cezası uygulanması gerektiği kanaatine ulaşılmıştır.
Öte yandan “4054 sayılı Kanun’un 17. Maddesinin Birinci Fıkrasının (c) Bendi Kapsamında Yapılan Değerlendirme” başlığı altında Kurul’ca; NOVO tarafından 07.03.2025 tarih ve 64472 sayı ile Kurum kayıtlarına giren cevabi yazıda;
a. AS GIDA/PAK GIDA ile 2017, 2018 yılları, 2019’un ilk üç çeyreği ve 2023 yılına,
b. POLEN GIDA/POLLEN ile ile 2017, 2018 ve 2019 yıllarına,
c. ERKE ile 2019 ve 2020 yıllarına ve
d. BANDA/BEYAB ile 2017, 2018 ve 2019 yıllarına
ilişkin sözleşmelerin gönderilmemesi sebebiyle 4054 sayılı Kanun’un 16. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca teşebbüs hakkında uygulanacak idari para cezasına ilave olarak 4054 sayılı Kanun’un 17. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca bilgi ve belgelerin gönderilmesi gereken son tarih olan 07.03.2025 tarihini takip eden 08.03.2025 tarihinden itibaren her gün için NOVO’nun yıllık gayri safi gelirlerinin onbinde beşi oranında idarî para cezası uygulanması gerektiği kanaatine ulaşılmıştır.
Rekabet Kurulu’nun söz konusu kararı oy çokluğu ile alınmış olup karşı oyda Kurul üyesi Sayın Hasan Hüseyin ÜNLÜ tarafından;
“Soruşturma heyeti tarafından istenilen bazı bilgi isteme taleplerine teşebbüs tarafından verilen yanıtların çelişkili olduğu sunulan rapor ve dosyadan anlaşılmaktadır. Ancak bu çelişki ve eksikliğin yanlış/yanıltıcı bilgi verme boyutunda olup olmadığı dosya münderecatından net bir şekilde anlaşılamamaktadır. Bu itibarla teşebbüsün konu hakkında açıklamaları alındıktan sonra yanlış/yanıltıcı bilgi verilip verilmediğini, dolayısıyla idari para cezasının verilmesine gerek olup olmadığını karar verilebilir. Bu nedenle bu aşamada, ihlal kararına ilişkin Kurulun çoğunluk görüşüne katılmam mümkün olmamıştır.”
Değerlendirmelerine yer verildiği görülmektedir.
Sonuç itibarıyla, Rekabet Kurulu’nun söz konusu kararı teşebbüslerin tam, doğru ve eksiksiz bilgi verme yükümlülüğünü bir kez daha açıkça ortaya koymuş; eksik, yanlış, yanıltıcı bilgi sunulmasının ağır yaptırımlar doğurabileceğini göstermiştir.
English