A. Rekabet Hukukunda Yeniden Satış Fiyatının Belirlenmesi ve Bayilerin İnternet Satışlarının Engellenmesi
1. Yeniden Satış Fiyatının Belirlenmesi
4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi hem “yatay anlaşma” hem de “dikey anlaşmayı” rekabeti engelleyici anlaşmalar olarak ele almaktadır. Keza 2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin 2.maddesinde dikey anlaşmanın tanımı;
“Üretim veya dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde faaliyet gösteren iki ya da daha fazla teşebbüs arasında belirli mal veya hizmetlerin alımı, satımı veya yeniden satımı amacıyla yapılan anlaşmalar”
olarak yapılmıştır. Buradan da anlaşılacağı üzere, talep zincirinin farklı seviyelerinde bulunan ve de rakip olmayan teşebbüsler arasındaki anlaşma “dikey anlaşma” olarak ele alınmakta olup aralarında yapılan rekabeti engelleyici anlaşmalar “yatay anlaşma” olarak ele alınan anlaşmalar gibi hukuka aykırı ve de yasaktır.
2002/2 sayılı Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin 4.maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca;
“Alıcının kendi satış fiyatını belirleme serbestisinin engellenmesi. Şu kadar ki; taraflardan herhangi birinin baskısı veya teşvik etmesi sonucu sabit veya asgari satış fiyatına dönüşmemesi koşuluyla, sağlayıcının azami satış fiyatını belirlemesi veya satış fiyatını tavsiye etmesi mümkündür.”
ifadesi yer almaktadır. Buna göre, sağlayıcı tarafından alıcının sabit veya asgari fiyatının belirlenmesi yasak olup, ancak sabit veya asgari satış fiyatına dönüşmemesi koşuluyla sağlayıcının, alıcının azami satış fiyatını belirlemesi veya alıcıya satış fiyatını tavsiye etmesi mümkündür. Alıcıya bildirilen azami veya tavsiye nitelikteki satış fiyatlarının asgari veya sabit fiyata dönüşmemesi için söz konusu fiyatların azami veya tavsiye nitelinde olduğunun yayınlanan fiyat listelerinde ya da ürün üzerinde açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
Rekabet Kurulu’nun pek çok kararında, yeniden satıcılarının satış fiyatına müdahale etmek ve söz konusu bayilerin internet satışlarını sınırlamanın amaç yönünden rekabeti kısıtlayıcı nitelikte olduğu ve de piyasada doğrudan bir etki doğurup doğurmamasına bakılmaksızın amaç yönünden rekabet ihlali teşkil ettiği değerlendirilmiştir. Nitekim Dikey Anlaşmalaara İlişkin Kılavuz’un 18. paragrafında;
“Sağlayıcı teşebbüsler akdetmiş oldukları dikey anlaşmalara açık hüküm koymak suretiyle alıcının satış fiyatını doğrudan belirlemelerinin yanı sıra, aynı ihlali değişik uygulamalar vasıtasıyla dolaylı yollarla da gerçekleştirebilmektedirler. Alıcının kâr marjının belirlenmesi, tavsiye fiyat niteliğinde ilan edilmiş bir fiyat seviyesinden alıcının uygulayabileceği indirim oranının en üst seviyesinin belirlenmesi, alıcıya tavsiye edilen fiyatlara uyduğu oranda kendisine ilave indirimler uygulanması ya da bu fiyatlara uymaması durumunda teslimatların geciktirilmesi, askıya alınması veya anlaşmanın sona erdirilmesi şeklinde alıcının tehdit edilmesi ya da fiilen bu tür cezai yaptırımların uygulanması yeniden satış fiyatının dolaylı yoldan belirlenmesine örnek olarak verilebilir. Bu tür yeniden satış fiyatının dolaylı yoldan belirlenmesi uygulamaları da Tebliğ’in 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındadır.”
ifadeleri yer almaktadır.
Keza, Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz’un 19. Paragrafı uyarınca;
“Yeniden satış fiyatının belirlenmesine yönelik doğrudan veya dolaylı yöntemler, alıcıların uyguladığı fiyatların sağlayıcı tarafından izlenebildiği ve kontrol edilebildiği durumlarda daha etkili olacaktır. Örneğin, standart fiyat listelerinden farklı fiyatlardan satış yapan alıcıları rapor etme konusunda tüm alıcılara getirilecek bir yükümlülük sağlayıcının pazarda uygulanan fiyatları kontrol etmesini önemli ölçüde kolaylaştıracaktır. Yine teşebbüsler arasındaki sözleşmelerde yer alan ve sağlayıcının, kayrılan alıcı dışındaki alıcılara daha uygun fiyat ve koşullarda ürün temin etme güdüsünü azaltabilen en çok kayrılan müşteri koşulu, yeniden satış fiyatının belirlenmesine yönelik doğrudan veya dolaylı yöntemlerin etkisini daha da pekiştirebilecektir. Ancak en çok kayrılan müşteri koşulu ve benzeri yeniden satış fiyatı tespitinin etkinliğini pekiştiren destekleyici uygulamalar, tek başına yeniden satış fiyatının tespitine yol açan uygulamalar olarak değerlendirilmemelidir.”
İfadesi yer almaktadır. Buna göre, yeniden satış fiyatının belirlenmesi uygulamasına yönelik doğrudan veya dolaylı yöntemlerin, alıcıların uyguladığı fiyatların sağlayıcı tarafından izlenildiği ve kontrol edilebildiği durumlarda daha etkili olabileceği belirtilmiştir.
Bu doğrultuda, sağlayıcı konumundaki teşebbüsler tarafından, yeniden satıcıların satışlarına yönelik yalnızca tavsiye fiyatlar veyahut azami satış fiyatları belirtilebilecek olup bunların haricinde yeniden satıcının asgari satış fiyatının belirlenmesi veya sabit fiyat oluşuma sebebiyet verecek fiyat tespitinde bulunulması rekabet ihlali teşkil edeceği kuşkusuzudur.
2. İnternet Satışlarının Kısıtlanması
Bir diğer dikey sınırlama türü olan internet satışlarının kısıtlanması ise sağlayıcıların, yeniden satıcıların internet üzerinden gerçekleştirdikleri satışlara yönelik sınırlama getirmesidir. Kural olarak, sağlayıcılar tarafından yeniden satıcıların internet satışlarına yönelik sınırlama getirilmesi, taraflar arasındaki dikey nitelikteki anlaşmayı, 2002/2 sayılı Tebliğ kapsamı dışına çıkarmaktadır. Ayrıca sağlayıcı, satış kanalı olarak internetin kullanımına yönelik olarak bazı koşullar öngörebilmektedir. Ancak sağlayıcının öngörebildiği koşulların amacı yalnızca internet üzerinden satış yapan oyuncuları pazarın dışına itmek veya satışlarını kısıtlamak olmamalıdır.
Keza, internet satışlarına getirilen koşulların gerekçesi, dağıtımın niteliği ve kalitesini, marka imajını ve/veya potansiyel etkinliği arttırıcı gibi unsurlar bakımından objektif olarak somut, makul ve kabul edilebilir olabilir. Başka bir deyişle nesnel, tek tip ve ürün kendine has nitelikleri doğrultusunda şartlar ve gereçler öne sürmeden genel olarak platformlardan satışın yasaklanması ihlal olarak değerlendirilebilmektedir.
B. Yeniden Satıcıların Satış Fiyatına Müdahale Edilmesi ve Söz Konusu Bayilerin İnternet Satışlarının Sınırlanmasıyla İlgili “Uğur Soğutma Makinaları” Kararı
Uğur Soğutma Makinaları, derin dondurucu, su sebili, klima, şişe soğutucusu, süper soğutucu, buz makineleri, teşhir reyonları, mikrodalga fırın, dondurma makinesi ve market dolapları vb. ürünlerin üretim ve satışı faaliyetlerinde bulunmaktadır.
Rekabet Kurulu, 14.12.2023 tarihli ve 23-58/1147-409 sayılı kararı ile Uğur Soğutma Makinaları alıcılarının yeniden satıcılarının satış fiyatına müdahale etmek suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4.maddesini ihlal ettiği kanaatine varmış olup söz konusu teşebbüsse 51.373.002,89- TL idari para cezası verilmiştir. Ayrıca, Rekabet Kurulu aynı kararında söz konusu bayilerin internet satışlarını sınırlamak suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4.maddesini ihlal ettiğine yönelik herhangi bir eylemin tespit edilmediği belirtilmiş ve böylece anılan eylem açısından teşebbüs hakkında idari para cezası verilmemiştir.
Teşebbüs içi yazışmalarda geçen;
** “fiyatlarının tavsiye edilenin altında”
“fiyatları yukarı çekmesi konusunda uyarıldı”
** “Bayimizin fiyatlarını yukarı çektireli 2 ay oldu.”
** “İnternetteki Fiyatlarını Bizim istediğimiz gibi güncellemiştir.”
“Fiyatlarını değiştirmemiş”
** “(.....) Bağdat ticareti uyaralım”
“Aradım fiyatını güncelledi abi”
** “Bu sitedeki fiyatı düzeltirmisiniz”
“Tabiki müdürüm”
**“İnternet sitelerinde fiyatları düşük olanlar ektedir, bayilerimize gerekli uyarıların yapılması için yardımlarınızı bekliyoruz bilgilerinize.”
** “Aşağıda resmini görecek olduğunuz ürünler için gerekli düzeltmeleri yapmanızı rica ederim.”
** “İnternette fiyat istikrarını bozan bayilere son uyarıları yapalım. Devam edenlerin ekranlarını kapattırmanızı rica ederim.”
** “Lütfen bütün arkadaşlar internet üzer inden bu şekilde satış yapan bayilerimizi uyaralım. Ben şahsım adına kendi bölgemdeki bayilerimi uyarıyorum”
** “Granit Tencere kampanyasının tüketicilerimize tavsiye edilen fiyatı, 22.03.2016 tarihli sirkülerimizle sizlere bildirilmişti, dolayısı ile siteniz deki fiyatlandırmada bu rakamların yazılması en uygunudur. “
“Fiyatlandırmaların (kuruş) dikkat edilerek aynı olmasına özen gösterilmesi, gece ve gündüz fiyatlarında değişiklik yapılmadan duyurulması gerekir.”
** “(..…) cari kodlu Bayimiz (…..) internetteki Fiyatlarını Bizim istediğimiz gibi güncellemiştir.”
“Ancak (…..) fiyatları değiştirmemiştir.”
** “(.....) Bağdat ticareti uyaralım”
“Aradım fiyatını güncelledi abi”
** “Merhaba İnternet sitelerinde fiyatları düşük olanlar ektedir, bayilerimize gerekli uyarıların yapılması için yardımlarınızı bekliyoruz bilgilerinize.”
ifadeleri yer almış olup, Uğur Soğutma Makinaları tarafından bayilerine “tavsiye satış” olarak belirtilen fiyatlara ilişkin bilgilerin gönderildiği ve de söz konusu fiyatların bayilere uygulatılmaya çalışıldığı kuşkusuzdur. Keza yukarıda izah edilen yalnızca birkaç yazışmadan dahi görüleceği üzere, bayilerin onlara uygulanması için gönderilen “tavsiye fiyatları” uygulayıp uygulamadığı Uğur Soğutma Makinaları tarafından takip edilmiş olup “tavsiye fiyattan” daha düşük bir fiyatta satış yapıldığı takdirde satış fiyatlarına müdahale yapıldığı anlaşılmaktadır.
Keza, Uğur Soğutma Makinaları tarafından tüm bayilere gönderilen ve de teşebbüsçe “tavsiye satış fiyatı” olarak ele alınan fiyatların bayilerce uygulanmadığı takdirde teşebbüsün tavsiyesine uymayan bayilerin “ekran kapatma” uygulamasına maruz kalmış olup bu yaptırımla Uğur’un belirlediği fiyatların altında ürün satan bayiler açısından baskı, tehdit ve/veya yaptırım niteliği taşıdığı değerlendirilmiştir.
Sağlayıcıların, bayilerin yeniden satış fiyatına müdahale etmek yönündeki uygulamaları 4054 sayılı Kanun’un 4.maddesi gereğince hukuka aykırı ve yasak olmasının yanı sıra ele alınmış olan bu uygulamanın 2002/2 sayılı Tebliğ’den ve de 4054 sayılı Kanun’un 5.maddesi yararlanması mümkün değildir. Nitekim, 2002/2 sayılı Tebliğ’in 4.maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca yeniden satış fiyatının tespit eylemi, anlaşmaları grup muafiyeti kapsamı dışına çıkaran sınırlamalar arasında sayılmıştır. Bu bakımdan ilgili davranışın ağır rekabet kısıtlaması teşkil ettiği ortaya konmuştur. Böylece yeniden atış fiyatının tespit eylemine 4054 sayılı Kanun’un 5.maddesi kapsamında bireysel muafiyet tanınmasının mümkün değildir.
C. Sonuç
Rakip olmayanlar arası yapılmış olan “dikey anlaşma” da “tavsiye satış fiyatı” olarak ele alınan fiyatın sabit fiyat veya asgari satış fiyatına dönüşmemesi şartıyla sağlayıcının bayilere belirtmesi mümkündür. Ancak belirtilen “tavsiye satış fiyatlarının” bayileri zorlamak, baskılamak suretiyle uygulatılmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir aksi takdirde rekabet ihlali teşkil etmek suretiyle teşebbüs, idari yaptırımla karşı karşıya kalabilmektedir.
English