Haberler

AYM: Bölge İdare Mahkemesinin Mevcut Hukuk Kuralını Yorumu, Başvurucuların Mülkiyet Hakkına Yapılan Müdahale Sebebiyle Oluşan Kayıplarının Tam Olarak Telafi Edilmesini Önlemiştir.

Anayasa Mahkemesi, Demet Demirel ve Diğerleri tarafından bireysel başvuru yoluyla önüne gelen konu hakkında; 1/12/2022 tarihli ve R.G. Tarih ve Sayı: 03/02/2023-32093 numaralı kararıyla atamanın hukuka aykırı olarak geciktirilmesinden dolayı uğranılan parasal hak kayıplarının, İdare Mahkemeleri ve Bölge İdare Mahkemesi kararlarının çelişkili olması nedeniyle tam olarak karşılanamamasının başvurucunun mülkiyet hakkını ihlal ettiğine karar vermiştir.

Başvurunun Konusu:

Başvuru, iş müfettişliği yardımcılığından iş müfettişliği kadrosuna yapılacak atamanın hukuka aykırı işlemle geciktirilmesinden dolayı uğranılan parasal hak kayıplarının karşılanmaması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği iddiasına ilişkindir.

Başvuruya Konu Olaylar:

İş müfettiş yardımcısı olarak göreve başlayan başvurucuların iş müfettişliği yeterlilik yazılı ve sözlü sınavlarında başarılı olmalarına rağmen iş müfettişliği kadrosuna atamaları yapılmamıştır. Başvurucular, boş bulunan iş müfettişliği kadrolarına atamalarının yapılması istemiyle İş Teftiş Kurulu Başkanlığına başvurmuş ancak atama sürecinin devam ettiği belirtilerek başvurucuların talebi reddedilmiştir. Bunun üzerine başvurucular idare mahkemelerinde bu işlemlerin iptali ile müfettişlik unvanına hak kazanıldığı tarihten itibaren yoksun kalınan parasal hakların yasal faiziyle birlikte ödenmesine karar verilmesi talebiyle davalar açmıştır. İdare mahkemeleri, iş müfettişi olarak atanma taleplerinin reddine ilişkin işlemleri iptal etmiştir. İdare Mahkemeleri ayrıca başvurucuların yoksun kaldığı parasal hakların da yasal faiziyle birlikte başvuruculara ödenmesine karar vermekle birlikte parasal hakların hesaplanacağı tarih yönünden farklı sonuçlara ulaşmıştır. Bazı İdare Mahkemeleri başvurucuların iş müfettişi olarak atanmayı hak ettiği tarihten itibaren yoksun kaldıkları parasal hakların ödenmesine karar verirken diğer bazı İdare Mahkemeleri ise yoksun kalınan parasal hakların idareye başvuru tarihinden itibaren hesaplanması gerektiğine hükmetmiştir.

Tarafların istinaf istemini inceleyen bölge idare mahkemesi ise istinaf istemlerini reddetmekle birlikte başvurucuların parasal haklarının iş müfettişi olarak atanmayı hak ettikleri tarihten itibaren hesaplanması biçiminde hüküm kurulan kararlardaki bu hüküm fıkralarını, parasal hakların idareye başvuru tarihinden itibaren hesaplanması gerektiği şeklinde düzeltmiştir.

Başvurucunun iddiası: 

Başvurucular, iş müfettişliği yardımcılığından iş müfettişliği kadrosuna atamalarının hukuka aykırı işlemle geciktirilmesinden dolayı uğranılan parasal hak kayıplarının karşılanmaması nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

Anayasa Mahkemesinin Değerlendirmesi: 

Somut olayda Anayasa Mahkemesi, idari işlemin iptal edilmesinin ve başvurucuların atanma işlemlerinin tamamlanmasının mağduriyetlerini hafifletse de tam olarak gidermediği sonucuna ulaşmıştır. Mağduriyetlerinin gerçek anlamda ortadan kalkabilmesi için başvurucuların mülkiyet hakkının ihlali sebebiyle oluşan zararlarının da tam olarak karşılanması gerektiği hususunu vurgulamıştır.

Somut olayda, başvurucuların mülkiyet hakkına yönelik ihlalin giderilmesi amacıyla açtığı tam yargı davasında; bazı idare mahkemeleri başvurucuların iş müfettişliğine atanmaya hak kazandığı tarihten itibaren bu kadro için öngörülen parasal hakların da başvuruculara ödenmesi gerektiğini içtihat etmiştir. Ancak bölge idare mahkemesi parasal hakların hesaplanma tarihini idari başvuru tarihi olarak düzeltmiştir. Bölge idare mahkemesine göre atanma işlemlerinin tamamlanması için gerekli olan sürenin ne kadar olduğunun somut olayda belli olmaması sebebiyle idari başvuru tarihinin esas alınması gereklidir. Bazı idare mahkemeleri de bölge idare mahkemesinin bu gerekçesinden esinlenerek parasal hakların hesaplanma tarihi olarak idari başvuru tarihinin esas alınmasına karar vermiştir.

Anayasa Mahkemesi bahsi geçen kararda Bölge idare mahkemelerinin bu görüşlerinin, kararlarda kendi içinde bir çelişkiye yol açtığı, bu sebeple zararın tam olarak karşılanamadığı sonucuna ulaşmıştır. 

Anayasa Mahkemesi kararda temel olarak;

• İdarenin atama işlemlerini gerçekleştirme konusunda geciktiği kabul edildiği hâlde tazminat isteminin değerlendirildiği bölümde makul sürenin ne kadar olduğunun belli olmadığına işaret etmek suretiyle yoksun kalınan parasal hakların idari başvuru tarihinden itibaren hesaplanması gerektiğinin kabul edilmesinin ciddi bir çelişki olduğunu ve makul bir yorum olarak görülemeyeceğini,
• İdareye mevzuatta bile öngörülmeyen takdir yetkisi tanınmasının hukuk devleti ilkesine aykırı olduğunu,
• İdarenin; eski hâle getirme (restitutio in integrum) ilkesi gereğince, hukuka aykırı işlem tesis edilmediğinde kişi hangi durumda olacaksa onu bu duruma mümkün olduğunca en yakın konuma getirmekle yükümlü olduğunu ve idarenin başvurucuları iş müfettişi olarak atamak suretiyle ihlali giderme hususundaki yükümlülüklerinin bütünüyle ifa ettiğinin söylenemeyeceğini,
• İhlalin tam olarak giderildiğinden söz edilebilmesi için hukuka aykırı gecikme yaşanmamış olsaydı idari sürecin olağan akışı içinde başvurucular hangi tarihte iş müfettişliğine atanacaksa o tarihten itibaren oluşan parasal hak kayıplarının da karşılanması gerektiği,
• Bölge idare mahkemesinin yorumu başvurucuların mülkiyet hakkına yapılan müdahale sebebiyle oluşan kayıpların tam olarak telafi edilmesini önlediği gibi tazminat davasının hukuka aykırı işlem tesis edilmesine karşı caydırıcılık sağlama özelliğini de etkisiz hâle getirdiği, sonucuna ulaşmıştır.

Sonuç olarak iş müfettişi olarak atanma talebinin reddine ilişkin işlemlerin iptali suretiyle tespit edilen ihlalin tam olarak giderilmesinin, bölge idare mahkemesinin ve bazı idare mahkemelerinin çelişkili yorumu nedeniyle önlendiği; bu durumunda mülkiyet hakkını ihlal ettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Açıklanan gerekçelerle Anayasa Mahkemesi, Anayasa'nın 35. maddesinde güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.